Jak zapobiegać i leczyć zapalenia zatok

Problemy z zatokami to częsty powód wizyt u lekarza czy w aptece bez względu na porę roku.

Przedstawiamy wybrane zagadnienia związane z leczeniem i profilaktyką problemów z zatokami.

Budowa zatok.

Zatoki to wypełnione powietrzem dwoiste przestrzenie - rozmieszczone symetrycznie wokół nosa i oczu. W pewnym sensie stanowią przedłużenie jam nosa.

Wyściełająca zatoki błona śluzowa jest pokryta urzęsionym nabłonkiem. Nabłonek ten oraz warstwa śluzu na jego powierzchni odgrywają podstawową rolę w mechanizmie obronnym i oczyszczającym nosa oraz zatok przynosowych. Śluz służy do usuwania zanieczyszczeń z błony śluzowej. Nawilża nabłonek i zbiera zanieczyszczenia. Wiosłujący, wahadłowy ruch rzęsek pokrywających komórki nabłonka migawkowego, którym wysłane są zatoki przynosowe, powoduje przymusowe wydalanie wydzieliny z zatok poprzez wąskie szczelinowate ujścia znajdujące się w jamach nosa – na zewnątrz. W śluzie zatok i nosa znajdują się substancje powodujące niszczenie bakterii czy wirusów dzięki swoim właściwościom chemicznym i fizycznym (np. utrudniając bakteriom przyleganie do błon śluzowych czy też rozpuszczając otoczki bakteryjne). Powłoka śluzu ulega odnowieniu co 10-15 minut.

Do napowietrzenia zatok dochodzi zazwyczaj w ciągu pierwszych 10 lat życia, dlatego choroby zatok są rzadkie u dzieci.

Funkcje zatok.

Zatoki – puste jamiste przestrzenie sprawiają, że konstrukcja czaszki jest lekka i odporna na urazy i dobrze chroni mózg.

Zatoki wytwarzają rezonans dźwiękowy, który moduluje i wzmacnia dźwięki głosowe, rezonując jak np. wnętrze skrzypiec czy gitary wobec strun.

Zatoki, a konkretnie ich jamy powietrzne wspomagają wymianę cieplną pomiędzy zazwyczaj chłodniejszym powietrzem a krwią. Dzięki temu zatoki, wraz z jamą nosową chłodzą mózgowie, które w ten sposób oddaje swój duży nadmiar ciepła. Ważną rolą w tej wymianie cieplnej jest podgrzanie zimnego powietrza wdychanego do oskrzeli i pęcherzyków płucnych do odpowiedniej temperatury.

Powietrze wdychane przez nos ogrzewa się i nawilża, stając się parą nasyconą o temperaturze ciała. O ile oddychanie przez usta nie jest w stanie wysycić powietrza wodą więcej niż do 70% wilgotności względnej to oddychanie nosem zbliża ten wskaźnik do pożądanej dla pęcherzyków płucnych wartości 95%.

Powietrze w jamie nosowej poddawane jest ponadto procesowi oczyszczania.

Wszystkie te zadania są możliwe do realizacji tylko w przypadku zdrowego nosa jam nosa i zatok przynosowych. Wystarczy powiedzieć, że nos w ciągu doby musi nawilżyć około 10 tys. litrów powietrza do wilgotności 95%. Umożliwia to odpowiednia budowa anatomiczna struktur nosa oraz transport śluzówkowo-rzęskowy i cykl nosowy.

Zapalenie zatok przynosowych najczęściej zaczyna się od zapalenia błony śluzowej nosa. Często zmiany zapalne dotyczą kilku zatok równocześnie. Jest to uwarunkowane bliskością położenia ich ujść naturalnych. Ujścia zatok, zwłaszcza komórek sitowych, mają niewielką średnicę 1-2 mm, w związku z czym ulegają łatwo zamknięciu, np. wskutek zmian zapalno-obrzękowych błony śluzowej nosa. Wszystkie zmiany zapalne, które są spowodowane przeziębieniem, alergią, zakażeniem bakteryjnym, wirusowym lub nagłymi zmianami temperatury otoczenia czy przewianiem, przyczyniają się do powstania obrzęku błony śluzowej nosa i mają wpływ na rozwój zapalenia zatok. Powietrze unieruchomione razem z wydzieliną w zablokowanej zatoce powoduje ucisk, wynikiem czego może być intensywny ból. Podobnie gdy powietrze nie ma możliwości wejścia do zatoki, w obrębie naturalnego ujścia może stworzyć się podciśnienie, które również objawia się bólem. Ból ten najczęściej występuje w okolicy czoła i nosa, a także przy pochylaniu.

Wyjątkiem jest tzw. zębopochodne zapalenie zatok związane z szerzeniem się zakażenia z jednego z górnych zębów do zatoki szczękowej. Dno zatoki szczękowej znajduje się w bezpośredniej bliskości korzeni zębów (2. przedtrzonowca i 1. trzonowca). Zębopochodne zapalenie zatoki szczękowej jest jednym z niewielu przypadków, gdy stan zapalny obejmuje tylko jedną zatokę.

Czynniki wywołujące zapalenie zatok.

- bakterie
- wirusy (rzadziej)
- grzyby błony śluzowej wyścielającej zatoki przynosowe
- odzębowe zapalenia zatok powstające najczęściej na skutek przejścia infekcji z jamy nosowo-gardłowej lub np. z ogniska pochodzenia zębowego
- zaburzenia wydzielania
- alergia

 Alergiczne zapalenie zatok.

Najczęstszym alergenem wywołującym objawy alergicznego zapalenia błony śluzowej są pyłki roślin.

Początek alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok jest zwykle nagły. Często zdarza się po ekspozycji na dużą ilość alergenów np. spacer w lesie, parku itp.

Najczęstszym objawem alergii jest katar sienny. Charakteryzuje się on wodnistym wyciekiem z nosa, napadami salwy kichnięć, obrzękiem, pieczeniem, świądem śluzówki i utrudnionym oddychaniem.

Objawy te prowadzą do upośledzonej wentylacji zatok. Gdy powietrze nie ma możliwości wejścia do zatoki, tworzy się podciśnienie lub, gdy jest w niej zablokowane może powodować ucisk, wynikiem czego jest ból w obrębie zatoki zajętej procesem zapalnym. Ból ten najczęściej występuje w okolicy czoła, u nasady nosa, a także nasila się przy pochylaniu.

Warto pamiętać, że tlący się w zatokach proces zapalenia alergicznego niesie za sobą także inne zagrożenie. Okazuje się bowiem, że sama alergia nie tylko wywołuje objawy zapalenia, ale dodatkowo toruje drogę zakażeniom. Mechanizm tego zjawiska jest bardzo prosty do wyjaśnienia. Błona śluzowa nosa i zatok przynosowych reaguje na czynnik uczulający miejscowym stanem zapalnym. Prowadzi to do jej przekrwienia i obrzęku. Staje się wówczas bardzo podatna na zakażenia wirusowe i bakteryjne. Dodatkowo obrzęknięta błona śluzowa produkuje duże ilości wydzieliny, która bardzo łatwo zatyka ujścia zatok przynosowych w jamie nosowej. Prowadzi to do upośledzonej wentylacji zatok, co sprzyja rozwojowi zakażenia zatok przynosowych.

Wymienione czynniki doprowadzają do nieodwracalnych zmian: uszkodzenia powierzchni błony śluzowej i rzęsek oraz rozwoju przewlekłego zapalenia. W zatoce powstają warunki sprzyjające dalszemu rozwojowi bakterii. W rezultacie powstaje błędne koło, które nasila objawy zapalenia zatok przynosowych m.in. ból.

Diagnoza problemów z zatokami.

Badania.

- wykonać rynoskopię (oglądanie jamy nosowej za pomocą  odpowiedniego wziernika i lusterka)
- rtg zatok
- endoskopowe nosa i zatok
- tomografii komputerowej.

Objawy towarzyszące zapaleniu zatok to przede wszystkim: upośledzenie drożności nosa, wydzielina z nosa, ból u nasady nosa, oczodołów, czoła, uczucie rozpierania, zaburzenia węchu.

Inne objawy to: ból głowy, stany gorączkowe, nieprzyjemny zapach z nosa, uczucie zmęczenia, ból zębów, czasem kaszel i niepokój.

Dolegliwości nasilają się przy schylaniu, podnoszeniu, podczas kaszlu oraz zmianie temperatury otoczenia.

Gdy zakażenie z zatok rozprzestrzeni się w obrębie czaszki, może być niebezpieczne.

Nieleczone lub źle leczone zapalenie zatok przynosowych może prowadzić między innymi do takich powikłań jak zapalenie powiek, nerwu wzrokowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Samowyleczenie zapalenia zatok.

Skutki ataku wirusów – obrzęk błony śluzowej, obfita wydzielina, uszkodzenia nabłonka śluzówki są wspólne dla połączonych jam - nosowej i jam zatok. Często z chwilą samowyleczenia i cofania się objawów przeziębienia, czy innej zapalnej infekcji wirusowej, (grypy, ospy, odry, itp.) jeśli nie dokona się w międzyczasie nadkażenie bakteryjne – mogą ustąpić jednocześnie objawy ostrego nieżytu nosa i zapalenia zatok. Można wówczas powiedzieć, że zapalenie zatok uległo samowyleczeniu. Niestety, u około co 20 przeziębionej osoby początkowe objawy zapalenia zatok mają szansę  rozwinąć się w powikłania bakteryjne, które trzeba leczyć.

Leczenie bakteryjnego zapalenia zatok.

Ostre zapalenie zatok powikłane bakteryjnie ma zwykle ciężki przebieg.

Rozpoznajemy je po w/w objawach ciężkich przebiegu zapalenia zatok (np. po wysokiej gorączce i silnym bólu).

W tym przypadku stosuje się antybiotykoterapię pod kontrolą lekarza, przez około 10-14 dni.  

Celem antybiotykoterapii jest eliminacja zakażenia bakteryjnego oraz zapobieżenie ewentualnym powikłaniom.

Ponadto leczy się dokuczliwe objawy stanu zapalnego – obrzęk śluzówki,  ból zatok i głowy, gorączkę, kaszel, itp.

Leczenie wirusowego zapalenia zatok.

Jeśli nie nastąpiło zakażenie bakteryjne wówczas mamy do czynienia z łagodnym przebiegiem ostrego zapalenia zatok (Patrz objawy powyżej).

Objawy wirusowego zapalenia ustępują zwykle po 4-5 dniach, wraz z cofaniem się infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych.  
W takich, przypadkach stosuje się tzw. leczenie objawowe.
Leczenie to jest wspólne dla wirusowego i bakteryjnego zapalenia zatok. W bakteryjnym zapaleniu zatok jest leczeniem wspomagającym antybiotykoterapię.

Leczenie objawów zapalenia zatok

Celem leczenia jest zwalczenie stanu zapalnego powodującego: obrzęk śluzówki nosa i zatok oraz upłynnienie zalegającej w zatokach wydzieliny (flegmy). Ponadto zwalczenie bólu zatok, głowy, gorączki, itp. objawów.

Leki stosowane w leczeniu objawów zapalenia zatok.

- leki obkurczające błonę śluzową (miejscowo preparaty sympatykomimetyczne) w postaci kropli do nosa
- u starszych dzieci i dorosłych doustnie preparaty (między innymi zawierające pseudoefedrynę) obkurczające śluzówkę.
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (w tym: paracetamol i ibuprofen u dzieci)
- leki mukolityczne rozrzedzające zgęstniałą flegmę (krople do nosa, aerozole, płukanki). Ponadto można stosować zabiegi medycyny naturalnej – np. inhalacje ziołowe z parą wodną, saunę, gorące kąpiele, gorące kompresy.

Zmniejszanie obrzęku śluzówki zatok i nosa.

Ważnym celem leczenia jest zmniejszenie obrzęku błony śluzowej oraz usuwanie wydzieliny. W tym celu podaje się choremu leki obkurczające błonę śluzową do nosa lub doustnie. Leki do nosa mogą mieć postać kropli, aerozolu lub żelu. W stosowaniu tych leków ważne jest, aby objęły one możliwie dużą powierzchnię błony śluzowej i działały głównie na szczelinę kanału ujściowo-przewodowego, łączącego nos z zatokami, który znajduje się w górnym odcinku jamy nosowej. Najkorzystniej jest podawać lek w aerozolu, gdy chorego w pozycji siedzącej ma głowę odchyloną ku tyłowi. U małych dzieci zalecaną postacią jest żel, który zalega dłużej.

Usuwanie wydzieliny z zatok i z nosa.

W tym celu stosuje się leki rozrzedzające wydzielinę śluzową (mukolityczne) – najlepiej działające miejscowo, w postaci aerozolu.

Można stosować też leki doustne, które zmniejszają obrzęk błony śluzowej np. preparaty z pseudoefedryną oraz leki normalizujące ilość i jakość wydzielanego śluzu. Ale uwaga leki z pochodnymi efedryny można stosować krótko do 4 dni, zaś leków mukolitycznych nie należy podawać osobom z astmą.

Pomocnym w oczyszczaniu nosa z wydzieliny jest płukanie jamy nosowej fizjologicznym roztworem soli. Wciągamy roztwór nosem, z wdychanym powietrzem, a następnie wydmuchujemy razem z wydzieliną.
Płukanie pod ciśnieniem ułatwi preparat Sinus Rinse lub polskiej produkcji Gargarin Zatoki.

Nasodren - naturalny preparat usuwa zalegającą wydzielinę udrożniając zatoki. Stosuje się raz dziennie przez kilka dni. Po aplikacji przez pewien czas wydzieliny bardzo intensywnie spływają przez nos. Nie należy stosować preparatu bezpośrednio przed na przykład prowadzeniem samochodu.

Alergiczne zapalenie zatok.

W leczeniu alergicznego zapalenia zatok stosuje się leki działające wielokierunkowo.

Konieczne jest zahamowanie mechanizmów uczuleniowych, poprzez zastosowanie leków przeciwalergicznych.

Równie ważne jest przywrócenie drożności nosa i ujść zatok (preparaty typu Sinus Rinse lub Gargarin Zatoki).
Dlatego istotne jest stosowanie leków obkurczających naczynia krwionośne błony śluzowej nosa, zmniejszających jej przekrwienie i obrzęk. Dzięki czemu zostaje przywrócona prawidłowa wentylacja zatok, która jest niezbędna w leczeniu zapalenia zatok.

Z uwagi na to, że u podstaw choroby leży proces zapalny, którego jednym z objawów jest ból, należy stosować leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Właściwym zestawieniem jest połączenie leku, który działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie z pseudoefedryną, która zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa, udrażnia nos i ujścia zatok, likwidując tym samym przyczynę bólu - zatkane zatoki.

Punkcja zatoki.

Punkcja zatoki i pobranie tą drogą materiału do badania bakteriologicznego w przebiegu ostrego zapalenia zatok jest wskazana w:
- ciężkim, toksycznym przebiegu choroby, jeżeli ostre objawy nie zmniejszają się po 48-72 godzinach intensywnego leczenia,
- rozpoczynających się powikłaniach oczodołowych lub wewnątrzczaszkowych zapalenia zatok,
- zapaleniu zatok u pacjentów z obniżoną odpornością.  

Profilaktyka zapalenia zatok.

Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo zapalenia zatok powinieneś zadbać o:
- utrzymanie pełnej drożności nosa
- ograniczyć kontakt z zanieczyszczeniami powietrza (pyły, dym tytoniowy, związki chemiczne) uszkadzającymi błonę śluzową nosa i transport rzęskowy
- utrzymanie w czystości filtry w klimatyzatorach i oczyszczaczach powietrza
- utrzymanie prawidłowej wilgotności powietrza (szczególnie w czasie sezonu grzewczego)
- zwiększyć ilość spożywanych płynów w czasie narażenia na suche powietrze
- ograniczyć kontakt z alergenami – jeśli jesteś na nie nadwrażliwy
- regularnie przyjmować zalecone przez lekarza preparaty lecznicze
- ocenić wraz ze swoim lekarzem ewentualność wykonania profilaktycznych szczepień przeciwko grypie i infekcjom bakteryjnym aby zredukować liczbę infekcji
- w każdym przypadku utrzymującej się dłużej blokady nosa podjąć działania mające na celu udrożnienie nosa i ujść zatok (środki działające ogólnie i miejscowo, zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa).
- przedyskutować ze swoim lekarzem poddanie się zabiegowi chirurgicznemu w celu usunięcia zmian strukturalnych upośledzających drożność nosa (np. operacja korekcyjna przegrody nosa).

Profilaktyka chroniąca przed nawrotami i utrwaleniem się zapalenia przewlekłego.

Ważne jest, aby chory oddychał czystym powietrzem wolnym od wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń, zwłaszcza dymu tytoniowego. Powietrze to powinno być stosownie ogrzane (około 20℃) i nawilgotnione (ponad 70%).

Należy powstrzymać się od palenia papierosów i picia alkoholu (alkohol także powoduje opuchnięcie błony śluzowej zatok).

Zalecany jest solidny odpoczynek.

Leżenie na plecach może powodować zatykanie się zatok, lepiej więc wypoczywać leżąc na boku.

Należy także dużo pić (aby wspomóc rozrzedzanie wydzieliny) – najlepiej często popijać gorące napoje.

Osoby skłonne do zapaleń zatok powinny unikać pływania w basenach z chlorowaną wodą, gdyż chlor podrażnia błonę śluzową nosa i zatok.

Zatoki jako kanał wydalniczy ułatwiający oczyszczanie organizmu?

Istnieje teoria, według której zatoki są jedną z dróg oczyszczania organizmu, która zaczyna pełnić swoją funkcję oczyszczającą kiedy system samooczyszczania organizmu nie działa zbyt sprawnie - jelito, wątroba i nerki są niedrożne tzn. zostały przepełnione, uruchamiają się kolejne kanały wydalnicze.

Najpierw włącza się jama nosowo-gardłowa, co skutkuje częstymi przeziębieniami, katarem itp. Jama nosowo-gardłowa wyrzuca na zewnątrz krochmaliste, tłuste śluzy i inne złogi w postaci flegmy. Stąd ciągłe charkania i smarkania.
Jeśli i ten kanał wydalniczy zostanie zbytnio obciążony, włączone są dodatkowe: zatoki, kanał słuchowy w uszach, ropieją oczy, u kobiet - pochwa maciczna (powstają np. upławy, mięśniaki),  a mężczyzn to prosta droga do powiększania się prostaty.

Jeśli i to jest niewystarczające, a pacjent dalej lekceważy podstawy naturalnego odżywiania i stosuje antybiotyki, sterydy, hormony czy inne chemiczne leki zatruwające organizm lub z jakiegoś powodu te kanały są zablokowane, to włączają się 2 ostatnie kanały oczyszczania - płuca (chrząkanie, mokry kaszel) i skóra (wypryski).

Według G.P. Małachowa (w książce „Oczyszczanie organizmu i prawidłowe odżywianie”) zatoki są najtrudniejszym miejscem do oczyszczenia. Po każdym przeziębieniu w zatokach pozostaje warstwa śluzu, który przemienia się w kserożel - twardą konsystencję. Takich zatwardziałych warstw powstaje w ciągu naszego życie mnóstwo.
W rezultacie zatoki okazują się wypełnione gęstą masą, w której świetnie mnożą się patogenne drobnoustroje (komórki roślinne). Przetwarzanie zgęstniałej "galarety" przez komórki roślinne (grzyby) stanowi klasyczny przykład procesu gnicia z powstawaniem środowiska zasadowego i różnorodnych substancji toksycznych. Naturalnie daje się to nam we znaki: boli głowa, słabnie wzrok i słuch, pamięć. Zostaje naruszona normalna czynność mózgowa: człowiek staje się niezrównoważony psychicznie. Oczywiście wszystko to odbywa się skrycie. Człowiek nie podejrzewa, że ma w głowie 1-2 szklanki śluzu… 

By oczyścić zatoki przynosowe i czołowe ze sprasowanego w nich śluzu - pożywki dla drożdżaków i patogennej formy -  trzeba przejść konsekwentnie wszystkie etapy oczyszczania:

Pilnie rozpocznij odbudowę mikroflory w jelitach a tym samym w pochwie. Stosuje najlepsze do tego celu przyjazne liofilizowane bakterie acidophilus .

Przez kilka tygodni stosuj w większych ilościach środki do odkwaszania organizmu, czosnek w kapsułkach, witaminę C w dużej dawce, sok z owoców Noni . W celu przywracania równowagi kwasowo-zasadowej dodaj idealny do tego chelatowany wapń lub produkty złożone (jak proszek zasadowy) odkwaszający organizm - pierwsza pomoc w Acidozie oraz chelatowany cynk. Badanie stopnia zakwaszenia organizmu możemy wykonać samodzielnie przez sprawdzenie odczynu pH moczu za pomocą pasków lakmusowych.

Zalegające w zatokach wydzieliny zaczną się rozpuszczać i nastąpi wyciek śluzu przez jamę nosowo-gardłową, a jeśli ta jest zatkana, wydalanie może nastąpić przez kanał słuchowy w uszach. W takim wypadku warto wspomóc oczyszczanie stosując tzw. "świecowanie uszu" czyli kominki indyjskie (odsysanie śluzu pod delikatnym ciśnieniem). W zależności od stanu zatok oczyszczanie to może trwać nawet do pół roku i dłużej. Nie zaleca się tłumienia efektów oczyszczania innymi środkami (farmakologicznymi). Efekty te można znacznie przyspieszyć stosując płukanie zatok kilka razy w tygodniu przed nocą.

W celu przyspieszenia wydalenia śluzu G.P.Małachow poleca - ogrzać głowę dowolnym sposobem (kąpiele i parówki - inhalacje) kilka razy. Procedura powinna trwać 5 minut, a potem koniecznie należy opłukać głowę chłodną wodą. 

Po tym zabiegu śluz należy wydalić przez kość sitową, która znajduje się  w przewodzie nosowym górnym i oddziela jamę nosowa od mózgu. W tym celu należy przemywać nosogardziel płynem, który według prawa osmozy będzie ciągnął na siebie ropę i śluz oraz z łatwością będzie mógł przechodzić przez kość sitową i rozpuszczać kserożel.

Przemywanie zatok: opisany powyżej proces, w którym zatykamy jedno nozdrze a przez drugie wciągamy płyn do jamy nosowej, przez chwilę staramy się utrzymać płyn, po czym wypluwamy. Czynimy tak kilka razy, zmieniając kolejno nozdrza, do całkowitego oczyszczenia głowy i przywrócenia normalnego czucia, wzroku, słuchu i powonienia.

W trakcie kuracji i po niej, dobrze jest wykluczyć tworzące śluz produkty mleczne, mączne oraz na bazie cukru. Zastosować należy ścisłą dietę do grupy krwi z uwzględnieniem diety rozdzielnej (nie łączyć różnych pokarmów, a szczególnie tłuszczowo-mącznych z cukrem).

Pić dużo płynów.
G.P.Małachow poleca nawet trochę się przegłodzić.

____________________________________________________________________________________________________________________________

Zainteresował Cię artykuł? Otrzymuj najświeższe informacje prosto na swój adres e-mail. Zapisz się do naszego Newslettera na stronie głównej.

Kliknij ten link by się zapisać.

Nie lubimy spamu tak jak Ty. Nikomu nie udostępniamy adresów e-mail. Zawsze możesz zrezygnować z otrzymywania wiadomości klikając w link.